PERSPECTIVAS DECOLONIAIS DO NOVO CONSTITUCIONALISMO LATINO-AMERICANO
Resumo
Partindo da complexidade social da América Latina, pretendeu-se verificar se o Novo Constitucionalismo Latino-Americano consegue trazer, especialmente em matéria de institucionalização e mudanças de paradigmas constitucionais, uma perspectiva decolonial para a América Latina. Para tal, são apresentadas nesse trabalho a fundamentação teórica e histórica do Novo Constitucionalismo Latino-Americano, mostrando as suas características, suas especificidades, exemplificando como as reformas constitucionais foram realizadas e feitas correlações com o constitucionalismo moderno tradicional. Por meio da análise qualitativa, do tipo teórico-dogmático, foram realizadas releituras doutrinárias recorrendo a estudos que tivessem sua fundamentação baseada em epistemologias não hegemônicas e não eurocêntricas.
Palavras-chave
Texto completo:
PDFReferências
BELLO, Enzo. A cidadania no constitucionalismo latino-americano. Caxias do Sul, RS: Educs, 2012.
BELLO, Enzo. O pensamento descolonial e o modelo de cidadania do novo constitucionalismo latino-americano. Revista de Estudos Constitucionais, Hermenêutica e Teoria do Direito (RECHTD). 7(1):49-61, janeiro-abril 2015.
BHAMBRA, Gurminder K.. Postcolonial and decolonial dialogues. Postcolonial Studies, 2014, Vol. 17, No. 2, 115–121.
BOLÍVIA. Constituición Política Del Estado Plurinacional de Bolivia. Disponível em . Acesso em 16 jun. 2018.
BRASIL. Constituição da República Federativa do Brasil de 1988. Disponível em: . Acesso em 16 jun. 2018.
CASTRO-GOMEZ, Santiago; GROSFOGUEL, Ramón. (Comp.).El giro decolonial: reflexiones para una diversidad epistémica más allá del capitalismo global. Bogotá: Siglo del Hombre Editores; Universidad Central, Instituto de Estudios Sociales Contemporáneos y Pontificia Universidad Javeriana, Instituto Pensar, 2007.
CUSICANQUI, Silvia Rivera. Ch’ixinakax utxiwa: Una reflección sobre prácticas y discursos descolonizadores. Buenos Aires: Tinta Limón, 2010.
DALMAU, Rubén Martínez. Democratic Constitutionalism and Constitutional Innovation in Ecuador - The 2008 Constitution. Latin American Perspectives. University of California, Riverside, USA. Issue 206, Vol. 43 No. 1, January 2016, p. 155-174.
DALMAU, Rubén Martínez. Asembleas constituíntes e novo constitucionalismo en América Latina. Tempo Exterior. IGADI – Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional, Pontevedra, Espanha. N. 17 (segunda época) - xullo/decembro 2008.
DOMINGUES, José Mauricio. Constitucionalismo latino-americano. In: AVRITZER, Leonardo; BIGNOTTO, Newton; FILGUEIRAS, Fernando; GUIMARÃES, Jurez; STARLING, Heloísa. Dimensões políticas da justiça. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 2013.
EQUADOR. Constitución de la República de Ecuador de 2008. Disponível em . Acesso em 16 jun. 2018.
FAJARDO, Raquel Z Yrigoyen. El horizonte del constitucionalismo pluralista: del multiculturalismo a la descolonización. In: GARAVITO, César Rodríguez. El derecho en América Latina: un mapa para el pensamiento jurídico del siglo XXI. Buenos Aires: Siglo Veintiuno Editores, 2011.
GALEANO, Eduardo. As veias abertas da América Latina. Rio de Janeiro, Paz e Terra, 1994.
GARAVITO, César Rodríguez. Navegando la globalización: un mapamundi para el estudio y la práctica del derecho en América Latina. In: GARAVITO, César Rodríguez. El derecho en América Latina: un mapa para el pensamiento jurídico del siglo XXI. Buenos Aires: Siglo Veintiuno Editores, 2011.
GARGARELLA, Roberto. Lo “viejo” del “nuevo” constitucionalismo latinoamericano. The Seminar in Latin America on Constitutional and Political Theory. 2015. Disponível em . Acesso em 14 fev. 2017.
GARGARELLA, Roberto. El constitucionalismo latinoamericano y la “sala de máquinas” de la Constitución (1980-2010). Gaceta Constitucional. N. 48. Lima, Peru. Abr./2011.
MAGALHÃES, José Luiz Quadros de. Estado Plurinacional e Direito Internacional. Curitiba: Juruá, 2012.
MEDICI, Alejandro. Nuevo Constitucionalismo latinoamericano y giro decolonial. Seis proposiciones para comprenderlo desde un pensamiento situado y critico. Revista El Otro Derecho – Debates constitucionales en nuestra América. Enfoques y tendências. N. 48, 2013.
MIGNOLO, Walter D. El pensamiento decolonial: desprendimiento y apertura. Un manifiesto. In: CASTRO-GOMEZ, Santiago; GROSFOGUEL, Ramón. (Comp.).El giro decolonial: reflexiones para una diversidad epistémica más allá del capitalismo global. Bogotá: Siglo del Hombre Editores; Universidad Central, Instituto de Estudios Sociales Contemporáneos y Pontificia Universidad Javeriana, Instituto Pensar, 2007.
MIGNOLO, Walter D. Cambiando las éticas y las políticas del conocimiento: lógica de la colonialidad y postcolonialidad Imperial. Tabula Rasa, núm. 3, enero-diciembre, 2005b.
MIGNOLO, Walter D. The darker side of the Renaissance: literacy, territoriality and colonizations. 2.ed. Ann Arbor: The University of Michigan Press, 2003.
PASTOR, Roberto Viciano; DALMAU, Rubén Martínez. O processo constituinte venezuelano no marco do novo constitucionalismo Latino-Americano. In: WOLKMER, Antonio Carlos; MELO, Milena Petters (orgs.). Constitucionalismo latino-americano: tendências contemporâneas. Curitiba: Juruá, 2013.
PASTOR, Roberto Viciano; DALMAU, Rubén Martínez. Los procesos constituyentes latinoamericanos y el nuevo paradigma constitucional. IUS. Revista del Instituto de Ciencias Jurídicas de Puebla A.C. Puebla, México. Núm. 25, 2010.
PASTOR, Roberto Viciano; DALMAU, Rubén Martínez. Fundamentos teóricos y prácticos del nuevo constitucionalismo latinoamericano. Gaceta Constitucional. N. 48. Lima, Peru. Abr./2011.
PORTO-GONÇALVES, Carlos Walter. Entre América e Abya Yala – tensões de territorialidades. Desenvolvimento e Meio Ambiente. N. 20, jul./dez. 2009.
SANTOS, Boaventura de Sousa. Refundación del Estado en América Latina: Perspectivas desde una epistemología del Sur. Lima: Instituto Internacional de Derecho y Sociedade; Programa Democracia y Transformación Global, 2010.
SANTOS, Boaventura de Sousa. SANTOS, Boaventura de Sousa. Para uma nova visão da Europa: aprender com o Sul. Sociologias, Porto Alegre, ano 18, nº 43, set/dez 2016, p. 24-56. 2016a
SEGATO, Rita Laura. Gênero e colonialidade: em busca de chaves de leitura e de um vocabulário estratégico descolonial. e-cadernos ces. N. 18, 2012.
UPRIMNY, Rodrigo. Las transformaciones constitucionales recientes en América Latina: tendencias y desafíos. In: GARAVITO, César Rodríguez. El derecho en América Latina: un mapa para el pensamiento jurídico del siglo XXI. Buenos Aires: Siglo Veintiuno Editores, 2011.
DOI: http://dx.doi.org/10.26668/2448-3931_conpedilawreview/2018.v4i2.4641
Apontamentos
- Não há apontamentos.
Direitos autorais 2018 Natália de Souza Lisbôa
Este obra está licenciado com uma Licença Creative Commons Atribuição 4.0 Internacional.